اصول نامگذاری و شناسایی فولادهای متداول_بخش ۳

فولادهای زنگ نزن

سیستم نامگذاری فولادهای زنگ نزن کارشده (wrought s.s )، که نخستین بار توسط AISI پیشنهاد شده و توسعه یافته است، از ۳ عدد که در برخی موارد حروفی به دنبال آنها می آید، تشکیل شده است. نخستین رقم، کلاس آلیاژ را مشخص می کند. بدین صورت که ۳xx ,2xx سری فولادهای زنگ نزن آستنیتی هستند و مارتنزیتی ها و فریتی ها با ۴xx مشخص می شوند. متاسفانه در این سیستم نامگذاری ، رقمهای دوم و سوم ترکیب شیمیایی آلیاژ را به ما نمی دهند. همچنین در مورد سری ۴xx تمایز بین فولاد زنگ نزن فریتی با مارتنزیتی پیش بینی نشده است. مثلا” ۴۳۰ و ۴۴۶ فریتی هستند در حالیکه ۴۳۱ و ۴۴۰ مارتنزیتی می باشند.

معانی حروف پسوند و نیز دو رقم آخر در سیستم نامگذاری UNS در جدول زیر نشان داده شده است. (در مورد سیستم نامگذاری UNS در قسمت بعدی صحبت خواهد شد) برخی انواع فولاد زنگ نزن در سیستم نامگذاری AISI وجود ندارند. این فولادهای زنگ نزن غیر استاندارد شامل فولادهای زنگ نزن رسوب سخت شده، بیشتر فولادهای زنگ نزن DUPLEX و فولادهای زنگ نزن آلیاژی هستند.

 

سیستم نامگذاری شماره ای (UNS ) برای فلزات و آلیاژها

متخصصان و کارشناسان ASTM و SAE در سال ۱۹۶۷ میلادی مطالعاتی را به منظور ایجاد سیستم شماره گذاری یکسان (Unified Numbering System : UNS ) برای فلزات و آلیاژها آغاز نمودند.

این برنامه سه وجه مختلف را دنبال می کرد.

۱- ساده کردن سیستمهای نامگذاری متعددی که در طول سالهای گذشته به طور مستقل
ایجاد شده بودند.

۲- اختصاص دادن شماره ای مشابه برای نامهای تجاری بویژه در مواقعی که چند شرکت، یک آلیاژ را تحت نام های تجاری گوناگون تولید می کنند.

۳- ایجاد یک سیستم جدید سازگار با رایانه توسط توسعه یک روش ثابت.

در سال ۱۹۶۹ میلادی ارتش آمریکا این پروژه را تحت حمایت قرار دارد. در سال ۱۹۷۵ میلادی نخستین چاپ UNS بطور مشترک توسط ASTM و SAE انجام شد. جزئیات نامگذاری به این روش در استاندارد زیر آمده است:

ASTM E 527-83(Reapproved 1997) : Standard Practice for Numbering Metals and Alloys (UNS)

سیستم نامگذاری به روش UNS

این روش سیستمی متشکل از یک حرف و ۵ عدد است. این سیستم فقط ترکیب شیمیایی فلز یا آلیاژ را به تنهایی نشان می دهد و استاندارد یا مشخصه فلز محسوب نمی شود. در اکثر موارد سعی شده است تا سیستم UNS با سایر سیستم های نامگذاری موجود بویژه AISI/SAE تا حد امکان انطباق داشته باشد. بعنوان مثال ، حرف پیشوند UNS برای فولادهای کربنی و آلیاژی حرف “G ” است و چهار رقم اول پس از آن مطابق همان سیستم AISI/SAE در نظر گرفته شده است مثلا G10400 . حروف B و L که کاربرد آنها پیش از این در سیستم AISI/SAE مورد بررسی قرار گرفت، در سیستم UNS با اعداد ” ۱ ” و ” ۴ ” به عنوان رقم پنجم جایگزین شده اند.بجای حرف E هم از عدد ” ۶ ” استفاده می گردد. الزامات سختی پذیری فولاد که در AISI/SAE با H نشان داده می شد در UNS با HXXXXX نشان داده می شود. انواعی از فولادهای کربنی و آلیاژی که در سیستم نامگذاری AISI/SAE به آنها اشاره نمی شد، با پیشوند “K ” در UNS مشخص می شوند.

هر جا امکان داشته است، حرف اول در سیستم نامگذاری UNS به گونه ای انتخاب شده تا گروه فلز را مشخص نماید به عنوان مثال حرف ” S ” برای فولاد زنگ نزن . از ۵ عدد مشخص کننده فولادهای زنگ نزن در این سیستم نامگذاری، سه رقم اول همانند نامگذاری آلیاژ به روش AISI است مثلا” S304XX . دو رقم باقیمانده معادل پسوند های سیستم AISI هستند که در جدول قبلی به آنها اشاره شده است. جزئیات سیستم نامگذاری UNS برای فلزات آهنی و آلیاژها در جدول زیر مشاهده می شود.

 

مراجع:

۱- Internet Document, www.key-to-steel.com

۲-The Metals Black Book, Ferrous Metals, Vol. 1, 2nd ed., CASTI Publishing Inc., 1995

سیستم نامگذاری فولاد با استاندارد اروپا (CEN)

کمیته اروپایی استاندارد (CEN ) تشکلی از موسسه های ملی استاندارد کشورهای عضو اتحادیه اروپا و جامعه تجارت آزاد اروپاست. وظیفه اصلی CEN تدوین و انتشار استانداردهای اروپا (EN ) است که به مجموعه ای از مشخصات فنی اطلاق می شود که با مشارکت طرف های ذینفع کشورهای مختلف عضو CEN منتشر می گردد. این استانداردها بر اساس اجماع عمومی منتشر شده و با رای اکثریت تصویب می شوند.

استانداردهای تصویب شده باید توسط هر کشور عضو ، به عنوان استانداردهای ملی تلقی شده و هر استاندارد ملی مغایر با آن باید ملغی شود. نام گذاری استاندارد اروپا (EN ) در هر کشور به این صورت است که ابتدا حروف مشخصه استاندارد ملی آن کشور آمده (مثلاً BS برای انگلستان یا DIN برای آلمان ) و سپس EN و پس از آن عددی ۵ رقمی می آید.

مثلاً BS EN 10025 یاDIN EN 10025 . هر استاندارد EN می تواند شامل یک سند با چندین بخش باشد که تحت نام Part می آیند مثلا” EN 10028 Parts 1 to 8 که هر Part ویژگی خاصی از محصولات فولادی را مشخص می کند و بجای آوردن واژه Part در شماره استاندارد از یک خط تیره( hyphen ) استفاده می شود مثلاً EN 10028-1 یعنی Part 1 .

پیشوند pr نشان می دهد که این سند یک استاندارد پیش نویس (draft standard ) است که هنوز تائید نهایی نشده است.
مثلاً prEN 10088-1 (pr از واژه انگلیسی preliminary اخذ شده است)

از جمله اسناد دیگر منتشره توسط CEN که اهمیت دارند اسناد هماهنگ سازی (Harmonization Document ) و استانداردهای اولیه اروپایی (European Prestandards ) هستند که اولی را اختصاراً HD و دومی را ENV می نامند.HD مراحل تدوین و تصویب مشابه سایر استاندارد های EN دارد اما کاربرد آن انعطاف بیشتری داشته به طوری که شرایط خاص فنی برخی کشورها می تواند در آن لحاظ گردد. در مورد این نوع سند فقط بجای EN از HD برای مشخص شدن آن استفاده می شود. ENV نوعی استاندارد آینده نگر است که بصورت موقت در حوزه هایی از فناوری که خیلی سریع دچار تغییر و تحول می شوند یا جایی که نیاز اضطراری وجود دارد و جایی که ایمنی افراد و کالاها شامل نیست، تدوین می گردد. بدین ترتیب زمان لازم برای تدوین این استاندارد ها بسیار کاهش می یابد.

ENV پس از تصویب، به مدت ۳ سال به بوته آزمون گذارده می شود به این منظور که نهایتا” به EN یا HD تبدیل گردد. علامت شناسایی این گونه استاندارد ها همانند EN است فقط به جای حروف EN حروف ENV قرار می گیرند.
از سال ۱۹۹۵، قریب ۴۰ درصد استانداردهای EN که هر ساله منتشر می شوند مستقیماً از استانداردهای ISO استفاده کرده اند. توافق وین بین CEN و ISO یک توافق رسمی بین این دو سازمان است که در حال حاضر ۸۰۰ پروژه تدوین استاندارد تحت این همکاری در حال اجراست.

سیستم نامگذاری اروپایی فولادها – EN 10027

سیستم نامگذاری اروپایی فولادها در EN 10027 استاندارد شده است و شامل دو بخش Part 2-Steel Numbers
Part 1- Steel Names است. این استاندارد مرجعی جهت فولادها بر اساس نام آن و شماره آن است. این روش بدین منظور به کار رفته است تا از سردرگم شدن احتمالی کاربر در تشخیص فولادها کاسته شده و نیز از مشکلات احتمالی آینده برای تصحیح نام یا شماره فولاد ها جلوگیری گردد. لازم به ذکر است که شماره فولاد و نام فولاد لزوماً قابل تبدیل به یکدیگر نیستند.

نام فولاد (Steel Name)

نام فولاد ترکیبی از حروف و اعداد است که نحوه نام گذاری در EN 10027-1 و در گزارش تکمیلی CEN با شماره CR 10260 آمده است. مطابق این سیستم نامهای فولاد ها در دو گروه به شرحی که بعدا” خواهد آمد تقسیم بندی می شوند. این سیستم از بعضی جنبه ها شبیه (اما نه همانند ) روش نام گذاری ISO در گزارش فنی ISO TR 4949: 1989 با عنوان ” نام های فولاد بر اساس حروف ” است.

نام فولاد – گروه ۱

گروه ۱ از استاندارد EN 10027-1 به فولادهایی اشاره دارد که بر اساس کاربرد و خواص مکانیکی یا فیزیکیشان مشخص شده اند. این فولادها با یک یا چند حرف مرتبط با کاربرد و به دنبال آنها عددی مرتبط با خواص ، مشخص می شوند. بعنوان مثال، اسامی فولادهای ساختمانی با S که مخففStructural است، آغاز می گردد. این حروف در زیر نمایش داده شده اند.

S Structural steels
P Pressure purpose steels
L Linepipe steels
E Engineering steels
B Steels for reinforcing concrete
Y Steels for prestressing concrete
R Rail steels or steels in the form of rails
H Cold rolled flat products of high strength steels for cold forming
D Flat products for cold forming
T Tinmill products (steel products for packaging)
M Electric steels

به دنبال این حروف عددی که مرتبط با ویژگی آن فولاد در ارتباط با کاربردش است ، می آید. به مثال زیر توجه کنید :

EN 10025 S 185 (structural steel with min. yield strength equal to 185 MPa.)

نویسنده: آقای مهندس کامران خداپرستی

 

برای مشاهده ادامه مطلب کلیک کنید

طراحی و پشتیبانی : وبونیکس