اصول نامگذاری و شناسایی فولادهای متداول_بخش ۷
فولادهای یاتاقانهای غلتشی (بلبیرینگها)
عدد بعد از نشانه عنصرکرم مقدار ده برابر کرم را بیان می کند.
استاندارد فرانسوی نامگذاری فولادها
علامتهای قراردادی که توسط AFNOR در فرانسه معمول است، به قرار زیر می باشد:
طبقه بندی فولادها ابتدا در چهار گروه زیر صورت می گیرد:
۱ فولادهای غیرآلیاژی معمولی
۲ فولادهای غیر آلیاژی قابل عملیات حرارتی
۳ فولادهای کم آلیاژی، که در آنها مقدار هیچ عنصری از ۵ درصد بیشتر نیست
۴فولادهای پرآلیاژ، که در آنها حداقل یکی از عناصر بیش از ۵ درصد است
الف) گروه اول یا به صورت Adx نشان داده می شوند، (فولادهای معمولی تجاری که هیچ گونه مشخصه ای برای آنها داده نشده است)، و یا به صورت دیگری که با حرف A شروع می شود و سپس دو عدد دیگر به دنبال آن می آید. از این دو عدد، رقم اول مشخصه استحکام مکانیکی فولاد و رقم دوم شامل یکی از اعداد از ۱ تا ۵ می باشد که مشخص کننده درجه خلوص فولاد است(مانند A30-2 ) .
ب) گروه دوم شامل فولادهای غیر آلیاژی برای عملیات حرارتی است که با دو حرف مشخص شده است. عددی که پس از این دو حرف می آید، صد برابر درصد کربن فولاد را نشان می دهد(مانند CC40 یعنی فولاد با ۴/۰ درصد کربن ) .
اگر مقدار گوگرد و فسفر فولاد کم باشد، فولاد را با XC مشخص می کنند. در این حالت نیزدو عددی که پس از حروف مشخصه می آید، درصد کربن را نشان می دهد. چنانچه دنبال این دو حرف TS باشد، مقصود فولادی است که برای عملیات سختکاری سطحی به کار می رود و در صورتی که S به تنهایی باشد، برای فولادهائی است که از نظر جوشکاری تضمین شده اند.
ج) در گروه سوم، علامت قراردادی با عددی شروع می شود که صد برابر درصد کربن را مشخص می کند. به دنبال این عدد، حروفی که مشخصه عناصر اضافه شده به فولاد می باشند، به ترتیب مقدار درصد آنها نوشته می شوند. سپس در پی آنها عددهائی که مشخص کننده مقدار عنصر یا عناصری است که مهمتر(تعیین کننده) می باشند، می آیند.
د) گروه چهارم، مربوط به فولادهای پر آلیاژ است. در این فولادها، اولین علامت با Z شروع می شود و سپس به دنبال آن عددی است که مشخص کننده صدبرابر درصد کربن فولاد می باشد. بعد از آن، نشانه یا نشانه های مربوط به عناصر آلیاژی موجود در فولاد به ترتیب مقدار درصد آنها می آید و در آخر یک یا دو گروه و گاهی سه گروه از اعداد که معادل درصد این عناصر است، نوشته می شود.
مثال :
علامتهای اختصاری که برای عناصر آلیاژی به کار برده می شوند، به قرار زیر می باشد:
ملاحظه می شود که در چهار گروه فوق چگونه می توان فورا ترکیب تقریبی شیمیایی فولاد را باز شناخت.
در مورد فولادهای کم آلیاژ باید توجه داشت که درصدهای داده شده برای عناصری نظیر W,Si,Ni,Mn,Cr,Co در ۴ و بعضی عناصر دیگر نظیر N,Mo,Cr,Al و… در ۱۰ و برای S,P,N در ۱۰۰ و برای بر در۱۰۰۰ ضرب می شود، ولی برای فولادهای پر آلیاژی ، درصد عنصر آلیاژی مستقیما” داده می شود، نظیر Z50 N 36 که دارای C=0.5% و Ni=36% می باشد. در این استاندارد اولین شماره درصد کربن را نشان می دهد و پس از آن نشانه اختصاری عنصر آلیاژی می آید. اعدادی که به دنباله این نشانه می آیند، مقدار متوسط آن عنصر آلیاژی پس از ضرب شدن در ضریب مربوطه می باشد.
این ضرایب به قرار زیر می باشند:
برای فولادهای آلیاژی (بیش از ۵ درصد از هر یک از عناصر آلیاژی) ضرایب مذکور حذف و در عوض X در جلوی کربن قرار می گیرد.
استاندارد ژاپنی نامگذاری فولادها JIS
این استاندارد، توسط کمیته استانداردهای ژاپنی که وابسته به وزارت صنایع و بازرگانی بین المللی ژاپن می باشد، تهیه و تدوین شده است. استاندارد ژاپنی، با حروف بزرگ JIS شروع می شود و به دنبال آن یک حرف که نوع محصول را مشخص می کند، (مثلا” G برای فولادهای کربنی و کم آلیاژی ) می آید و پس از آن چند شماره و حروف دیگر قرار دارد.
مثالی از فولادهای استاندارد JIS و معادل SAE به صورت زیر می باشد:
مراجع
۱- Internet Document,www.astm.org
۲- ASM Metals Handbook, Properties and Selection: Iron, Steels and High Performance Alloys, Vol.1, 10th ed., ASAM International, Materials Park, OH,1990
۳-The Metals Black Book, Ferrous Metals, Vol. 1, 2nd ed., CASTI Publishing Inc., 1995
۴- S.H.Avner, Introduction to Physical Metallurgy, 2nd ed., McGraw-Hill Inc., 1974
۵- Metallurgist’s Handbook,2 nd ed., MIR Publishers, Moscow, 1968
۶ – Internet Document,www.mesteel.com
۷- جمشید قضاتی مصلح آبادی، استاندارد در قطعات و مواد، انتشارات آزاده، چاپ اول، ۱۳۷۹
۸- لاختین، ترجمه افسانه ربیع نژاد، مهندسی متالورژی فیزیکی، ۱۳۶۳
۹- عبدا… ولی نژاد، جداول و استانداردهای فولاد، انتشارات طراح، چاپ پنجم، ۱۳۸۴
۱۰- عبدا… ولی نژاد، راهنمای کوچک فولادهای ماشین سازی، انتشارات طراح، چاپ اول، ۱۳۸۴
نویسنده: آقای مهندس کامران خداپرستی