نامگذاری فولادها_بخش ۴
سیستم نامگذاری فولاد با استاندارد اروپا (CEN)
کمیته اروپایی استاندارد (CEN ) تشکلی از موسسه های ملی استاندارد کشورهای عضو اتحادیه اروپا و جامعه تجارت آزاد اروپاست. وظیفه اصلیCEN تدوین و انتشار استانداردهای اروپا (EN ) است که به مجموعه ای از مشخصات فنی اطلاق می شود که با مـشارکت طـرفهای ذینفع کشورهای مختلف عضوCEN منتشر می گردد. این استانداردها بر اساس اجماع عمومی منتشر شده و با رای اکثریت تـصویبمی شوند . استانداردهای تصویب شده باید توسط هر کشور عضو ، به عنوان استانداردهای ملی تلقی شده و هر استاندارد ملی مغایر با آن بایدملغی شود . نام گذاری استاندارد اروپا (EN ) در هر کشور به این صورت است که ابتدا حروف مشخصه استاندارد ملی آن کشور آمده (مثلا” BS برای انگلستان یا DIN برای آلمان ) و سپس EN و پس از آن عددی ۵ رقمی می آید.
مثلاً BS EN 10025 یاDIN EN 10025 . هر استاندارد EN می تواند شامل یک سند با چندین بخـش باشـد کـه تحـت نـامPart می آیند مثلاً EN 10028 Parts 1 to 8 که هر Part ویژگی خاصی از محصولات فـولادی را مـشخص مـی کنـد وبجای آوردن واژه Part در شماره استاندارد از یک خط تیره( hyphen ) استفاده می شود مثلاً EN 10028-1 یعنی Part 1 .
پیشوند pr نشان می دهد که این سند یک استاندارد پیش نویس (draft standard ) است که هنوز تائید نهایی نشده است.
مثلاً pr) prEN 10088-1 از واژه انگلیسی preliminary اخذ شده است)
از جمله اسـناد دیگـر منتـشره توسـطCEN کـه اهمیـت دارنـد اسـناد هماهنـگ سـازی (Harmonization Document و ) استانداردهای اولیه اروپایی (European Prestandards ) هستند که اولی را اختصاراً HD و دومی را ENV می نامنـد .HD مراحل تدوین و تصویب مشابه سایر استاندارد هایEN دارد اما کاربرد آن انعطاف بیشتری داشته به طوری که شرایط خاص فنـی برخـیکشورها می تواند در آن لحاظ گردد. در مورد این نوع سند فقط بجای EN از HD برای مـشخص شـدن آن اسـتفاده مـی شـود.
ENV نوعی است اندارد آینده نگر است که بصورت موقت در حوزه هایی از فناوری که خیلی سریع دچار تغییر و تحول می شوند یـا جـایی کـه نیـازاضطراری وجود دارد و جایی که ایمنی افراد و کالاها شامل نیست، تدوین می گردد. بدین ترتیب زمان لازم برای تدوین ایـن اسـتاندارد هـابسیار کاهش می یابد. ENV پس از تصویب، به مدت ۳ سال به بوته آزمون گذارده می شود به این منظور که نهایتاً بـهEN یـاHD تبدیل گردد. علامت شناسایی این گونه استاندارد ها همانند EN است فقط به جای حروف EN حروف ENV قرار می گیرند.
از سال ۱۹۹۵، قریب ۴۰ درصد استانداردهای EN که هر ساله منتشر می شوند مستقیماً از استانداردهای ISO استفاده کرده اند. توافـقوین بین CEN و ISO یک توافق رسمی بین این دو سازمان است که در حال حاضر ۸۰۰ پروژه تدوین استاندارد تحت این همکاری در حال اجراست.
سیستم نامگذاری اروپایی فولادها – EN 10027
سیستم نامگذاری اروپایی فولادها در EN 10027 استاندارد شده است و شامل دو بخش Part 2-Steel Numbers Part 1- Steel Names است. این استاندارد مرجعی جهت فولادها بر اساس نام آن و شماره آن است. این روش بدین منظور به کـاررفته است تا از سردرگم شدن احتمالی کاربر در تشخیص فولادها کاسته شده و نیز از مشکلات احتمالی آینده برای تصحیح نـام یـا شـمارهفولاد ها جلوگیری گردد. لازم به ذکر است که شماره فولاد و نام فولاد لزوماً قابل تبدیل به یکدیگر نیستند.
(Steel Name) نام فولاد
نام فولاد ترکیبی از حروف و اعداد است که نحوه نام گذاری در EN 10027-1 و در گزارش تکمیلی CEN بـا شـماره CR 10260 آمده است . مطابق این سیستم نامهای فولاد ها در دو گروه به شرحی که بعداً خواهد آمد تقسیم بندی می شـوند . ایـن سیـستم از بعـضی جنبه ها شبیه (اما نه همانند ) روش نام گذاری ISO در گزارش فنی ISO TR 4949: 1989 با عنوان ” نام های فولاد بـر اسـاس حروف ” است.
نام فولاد – گروه ۱
گروه ۱ از استاندارد EN 10027-1 به فولادهایی اشاره دارد که بر اساس کاربرد و خواص مکانیکی یا فیزیکیشان مشخص شده اند. این فولادها با یک یا چند حرف مرتبط با کاربرد و به دنبال آنها عددی مرتبط با خواص ، مشخص می شوند. بعنـوان مثـال، اسـامی فولادهـایساختمانی با S که مخففStructural است، آغاز می گردد. این حروف در زیر نمایش داده شده اند.
S Structural steels
P Pressure purpose steels
L Linepipe steels
E Engineering steels
B Steels for reinforcing concrete
Y Steels for prestressing concrete
R Rail steels or steels in the form of rails
H Cold rolled flat products of high strength steels for cold forming
D Flat products for cold forming
(T Tinmill products (steel products for packaging
M Electric steels
به دنبال این حروف عددی که مرتبط با ویژگی آن فولاد در ارتباط با کاربردش است ، می آید. به مثال زیر توجه کنید :
(.EN 10025 S 185 (structural steel with min. yield strength equal to 185 MPa
نام های فولادها – گروه ۲
این گروه برای مشخص کردن فولادها بر اساس ترکیب شیمیایی آنها در نظر گرفته شده است و به ۴ زیر گـروه بـر اسـاس میـزان عناصـرآلیاژی تقسیم می شود . اولین زیر گروه شامل فولادهای غیر آلیاژی (به جز فولادهای تندبر) است که منگنز آنها به طور متوسـط کمتـر از۱ درصد است . این فولاد ها با حرف C که به دنبال آن میزان متوسط کربن برحسب صدم درصد می آید، مشخص می شوند. دومین زیرگـروهشامل فولادهای غیر آلیاژی با منگنز مساوی یا بیشتر از ۱ درصد، فولادهای خوش تراش غیر آلیاژی و فولادهای آلیاژی (به جز فولادهـایتندبر) به صورتی که درصد وزنی هر عنصر آلیاژی کمتر از ۵% باشد، است. برای این زیر گروه، نام فولاد شامل میزان متوسط کربن برحسب صدم درصد و به دنبال آن نشانه عناصر آلیاژی (البته به ترتیب مقدار درصد آن عنصر) می آید. بعد از این گروه علایـم، اعـدادی کـه نـشاندهنده میزان عناصر آلیاژی است می آید( این اعداد به ترتیب نشان دهنده درصد متوسط عنـصر آلیـاژی نـشان داده شـده هـستند کـه درضریبی که بستگی به نوع عنصر دارد ضرب شده اند. این ضرائب در جدول زیر آمده اند)
اعدادی که به عناصر آلیاژی متفاوتی اشاره می کنند به نزدیکترین عدد صحیح، گرد شده و با خط تیره جدا می شوند. در زیر یک مثال آمده است.
EN 10028 Part 2, 13CrMo4-5 nominally contains 0.13%C, 1% Cr, and 0.5% Mo
سومین زیر گروه بر اساس ترکیب شیمیایی برای فولادهای آلیاژی است (به غیر از فولادهای تندبر ) که درصد وزنی حداقل یکی از عناصـرآلیاژی بیش از ۵% باشد. برای این زیر گروه، نام مشخصه با حرف X شروع شده و پس از آن میزان کـربن بـر حـسب صـدم درصـد و بـهدنبالش نشانه عناصر آلیاژی( به ترتیب نزولی مقادیر آنها) و پس از آن اعداد نشان دهنده مقادیر عناصر آلیاژی می آید. هماننـد زیـر گـروه قبلی گرد شدن به نزدیکترین عدد صحیح در اینجا نیز انجام می گردد. به مثال زیر توجه نمایید:
EN 10088 Part 1, X2CrNi18-9 nominally contains 0.02% C, 18% Cr, and 9%Ni
آخرین زیر گروه بر اساس ترکیب شیمیایی و برای فولادهای تند بر کاربرد دارد. در اینجا مشخـصه فـولاد شـامل HS (کـه مخفـف واژه High Speed می باشد) است که به دنبال آن عددی که نشان دهنده درصد عناصر آلیاژی که به ترتیب تنگـستن، مولیبـدن، وانـادیم و کبالت هستند، می آید. هر عدد درصد متوسط عنصر مربوطه را مشخص می کند که به نزدیکترین عدد صحیح گرد شده و با سایر اعداد کـه نشانگر عناصر دیگر هستند توسط خط تیره فاصله ایجاد می گردد. برای هر دو سیستم نامگذاری گفته شده در گروه ۱ (بر اسـاس کـاربرد وخواص ) و گروه ۲ (بر اساس ترکیب) اگر نام با حرف G شروع شده باشد نشانگر این است که فولاد از نوع ریختگی است.
شماره های فولادها (Steel Numbers)
استاندارد EN10027 Part 2 نام گذاری فولادها بر اساس شماره بیان می کند که می تواند تکمیل کننده نام گذاری با نام فولاد کـه در بالا به آن اشاره شد، باشد. در این روش تعداد ارقام ثابت بوده و برای داده پردازی مناسب است. عدد به صورت ۱XXXX اسـت کـه عدد ۱ اشاره به فولاد دارد.دو عدد اول پس از ۱ گروه فولاد را مشخص می کنند. این گروه ها در جدول زیر آمده اند.
ارقام بعدی نشانگر ترتیب (شماره سریال) هستند. همانطور که در جدول بالا دیده می شود فولادها به انواع مختلفی تقسیم شده اند که تقسیم بندی آنها در EN 10020 آمده است و در اینجا به آنها اشاره می کنیم.
نویسنده: آقای مهندس کامران خداپرستی